Κατάθλιψη-Μια ανάγκη για αλλαγή

Η κατάθλιψη είναι μία ψυχιατρική διαταραχή που αναφέρεται από τους αρχαίους χρόνους και φαίνεται να υπάρχει σχεδόν σε κάθε κοινωνία. Είναι μία σοβαρή νόσος που προκαλεί ανικανότητα και μεγάλη ταλαιπωρία ακόμα και θάνατο.

Η κατάθλιψη στο μέλλον θα είναι η κύρια αιτία αδειών για λόγους ασθένειας, δεύτερη αιτία ανικανότητας και συχνότερο αίτιο αυτοκτονίας. Έχει μεγάλες προσωπικές, οικογενειακές και οικονομικές συνέπειες. Δεν αναγνωρίζεται εύκολα, επειδή τα ενοχλήματα που εμφανίζονται είναι συχνά σωματικά, όπως πόνος, αϋπνία και η κόπωση.

Οι μορφές κατάθλιψης είναι:

1)Μείζων καταθλιπτική διαταραχή

2) Επιμένουσα καταθλιπτική διαταραχή (Δυσθυμία)  
(American Psychiatric Association, 2015)

Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό αίτιο που να εξηγεί την εμφάνιση της κατάθλιψης. Φαίνεται ότι προκαλείται από ένα συνδυασμό παραγόντων, που συμβάλλουν σε διαφορετικό βαθμό κάθε φορά στην εμφάνισή της.

Οι παράγοντες αυτοί είναι:

1) Γενετικοί

2) Βιολογικοί

3) Ψυχοκοινωνικοί

4) Φαρμακευτικοί

5) Οργανικοί

Όλα τα επεισόδια κατάθλιψης πρέπει να πληρούν έναν συγκεκριμένο αριθμό προϋποθέσεων -σύμφωνα με το DMS 5- που να είναι παρόντα ώστε ο/η ασθενής να χαρακτηριστεί καταθλιπτικός.

Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή:

Το άτομο πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον 5 από τα 9 συμπτώματα σε διάρκεια 2 εβδομάδων καθημερινά. Τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα να είναι ένα από τα δύο πρώτα.

1) Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας.
2) Ελάττωση της ευχαρίστησης σε πολλές δραστηριότητες.
3) Σημαντική αλλαγή βάρους.
4) Αϋπνία ή υπερυπνία.
5) Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση.
6) Κόπωση.
7) Αισθήματα ενοχής.
8) Ελαττωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, αναποφασιστικότητα.
9) Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου.

Επιμένουσα Καταθλιπτική Διαταραχή/Δυσθυμία:
Καταθλιπτική διάθεση για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας με διάρκεια τουλάχιστον 2 χρόνων. Παρουσία, όταν υπάρχει καταθλιπτική διάθεση, δύο (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:

1) Κακή όρεξη ή υπερφαγία
2) Αϋπνία ή υπερυπνία
3) Κόπωση
4) Χαμηλή αυτοεκτίμηση
5) Δυσκολίες συγκέντρωσης ή δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
6) Αισθήματα απελπισίας

Κατά την περίοδο 2 ετών της διαταραχής, το άτομο δεν υπήρξε ποτέ χωρίς τα συμπτώματα των παραπάνω κριτηρίων για περισσότερο από 2 μήνες τη φορά και χωρίς μανιακό επεισόδιο (American Psychiatric Association, 2015).
Αν και η κατάθλιψη σημαίνει απελπισία, αίσθημα ενοχής, απώλεια ενδιαφέροντος, έντονη θλίψη, κούραση, απώλεια ενέργειας, τα άτομα με κατάθλιψη παραμένουν ικανά να σκέφτονται λογικά και να κάνουν συλλογισμούς. Πρόκειται για διαταραχή της διάθεσης.

Μπορεί να θεραπευτεί η κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευτεί. Οι μορφές θεραπείας ποικίλουν ανά περίπτωση:

1) σωματική, με αντικαταθλιπτικά φάρμακα

2) ψυχολογική, με συμβουλευτική

3) συνδυασμός των δύο παραπάνω

Ποια είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την κατάθλιψη;

Οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες της μείζονος και επιμένουσας μορφής κατάθλιψης είναι η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία και η διαπροσωπική θεραπεία (Kennedy 2005).

Η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) εκπαιδεύει και αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει και αντιλαμβάνεται ο ασθενής την πραγματικότητα. Όλες οι διαθέσεις δημιουργούνται από τις αντιλήψεις και τις σκέψεις μας. Όταν οι σκέψεις αυτές είναι αρνητικές οδηγούν στην ελάττωση της αυτοεκτίμησης και στις αρνητικές συμπεριφορές, σε μία διάχυτη απαισιοδοξία, όπως στην απομόνωση και παραίτηση από στόχους. Οι αρνητικές σκέψεις χαρακτηρίζονται πάντα από έντονες διαστρεβλώσεις, οι οποίες φαίνονται αξιόπιστες.

Ο σκοπός του/της θεραπευτή/τριας είναι να διακόψει αυτό το μοτίβο και τον ενθαρρύνει σε μια πιο αισιόδοξη στάση. Κάθε συνεδρία περιλαμβάνει τρεις δραστηριότητες: εκτίμηση των συμπτωμάτων, έλεγχο της εργασίας και επιλογή νέων δραστηριοτήτων για το σπίτι. Ο/η ασθενής εκπαιδεύεται να εξετάζει αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορές και να τις αλλάζει σε πιο θετικές καθώς και ν’ αρχίζει ευχάριστες δραστηριότητες.

Η διαπροσωπική θεραπεία (IPT) χρησιμοποιεί πιο συμβατικές στρατηγικές, δηλαδή θεραπείες με συζήτηση, δεν είναι οργανωμένη και δεν χρησιμοποιεί συγκεκριμένες στρατηγικές. Προσδιορίζει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με την έναρξη της κατάθλιψης. Περιστρέφεται γύρω από τα εξής προβλήματα: επίμονη θλίψη, προσωπικά ελλείμματα (μοναξιά και κοινωνική απομόνωση) και αμφισβήτηση ρόλων.

Εξετάζει τις πιεστικές σχέσεις και την έλλειψη υποστήριξης που μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη όπως και την συνεχιζόμενη κατάθλιψη που καταστρέφει ακόμη περισσότερο τις σχέσεις.  Επιδιορθώνει τις διαταραγμένες σχέσεις και ο στόχος είναι οι ασθενείς να αναπτύξουν νέους τρόπους σχέσεων.

Οι περισσότεροι ψυχολόγοι και σύμβουλοι ψυχικής υγείας χρησιμοποιούν σύνθετα μοντέλα θεραπείας, ένα μείγμα παρεμβάσεων ανάλογα με το περιστατικό.

Πότε ξεκινάει η θεραπεία της κατάθλιψης;

Στην πραγματικότητα μόνο το 15% των ασθενών με κατάθλιψη επισκέπτονται κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η αρχή της θεραπείας της κατάθλιψης είναι όταν οι ασθενείς ζητούνβοήθεια από έναν/μια θεραπευτή/τρια.

Τι θέλει να μας πει η κατάθλιψη;

Έχει διαπιστωθεί ότι η κατάθλιψη εκτός από διαταραχή, είναι μία ψυχολογική κατάσταση η οποία εξυπηρετεί εξελικτικές ανάγκες των κοινωνικών ομάδων. Η κατάθλιψη φανερώνει μια ανάγκη για αλλαγή και εξελικτική προσαρμογή. Ο/η ασθενής πρέπει να παραιτηθεί από τον παλιό του εαυτό, πρότυπα σκέψης και συμπεριφορές για να αναπτυχθεί πραγματικά.

Πότε ξεκινάει η θεραπεία;

Η απόφαση να ζητήσουν οι ασθενείς βοήθεια από έναν/μια επαγγελματία ψυχικής υγείας, αποτελεί και την αρχή της θεραπείας.

Ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα του/της θεραπευτή/τριας είναι η δημιουργία περιβάλλοντος άνευ όρων αποδοχής. Η συνέντευξη ενός/μιας καταθλιπτικού/ης ασθενούς απαιτεί ευαισθησία και ενσυναίσθηση στον σοβαρό ψυχικό του πόνο.

Κατά την διάρκεια της θεραπείας ο ασθενής καλείται να εγκαταλείψει ένα ποσοστό του παλιού του εαυτού. Η κατάθλιψη φανερώνει μια ανάγκη αλλαγής. Ο/η ασθενής πρέπει να κάνει ένα βήμα πίσω για να μπορέσει να πηδήξει καλύτερα μπροστά.

Η δουλειά του/της θεραπευτή/τριας είναι να συνεχίσει την διαδικασία που o/η ασθενής έχει ήδη αρχίσει. Όταν ο/η ασθενής δεν μπορεί να δει καμία λύση στα αδιέξοδά του, πρέπει ο θεραπευτής/τρια να τον στηρίξει και να τον ενθαρρύνει για να ξεπεράσει αυτή την δύσκολη κατάσταση.

Πώς θα πετύχει η θεραπεία;

Για να πετύχει η θεραπεία πρέπει να υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ του/της ασθενή/ους και του/της θεραπρυτή/τριας, μια συναισθηματική κατανόηση που ενθαρρύνει τους ασθενείς να μιλήσουν.

Σκοπός της θεραπείας είναι να στραφεί η προσοχή των ασθενών μακριά από την ψυχαναγκαστική σκέψη και να δουν καθαρά την κατάσταση και τα γεγονότα της ζωής τους.

Μαρία Τουτζιαράκη