H εξέλιξη της Γυναικείας Φιγούρας στα Παραμύθια

  Το παραμύθι είναι ένα πανάρχαιο είδος προφορικού λόγου που έχει τις ρίζες του στην προϊστορική ακόμη εποχή. Η λέξη παραμύθι προέρχεται από το ομηρικό ρήμα παραμυθέομαι που σημαίνει «συμβουλεύω».

  Στον Ηρόδοτο και στον Πλάτωνα αργότερα το βρίσκουμε με τη σημασία «παρηγορώ την ψυχή». Και πράγματι έτσι ξεκίνησε. Όταν ο πρώτος άνθρωπος έπρεπε να αντιμετωπίσει τα άγρια θηρία που τον περικύκλωναν εκείνες τις σκληρές εποχές, όταν έπρεπε να ανταπεξέλθει στις δύσκολες καιρικές συνθήκες χωμένος μέσα στο βάθος κάποιας σπηλιάς προσπαθώντας να εξηγήσει τα άγνωστα και ανεξήγητα τότε καιρικά φαινόμενα. Γύρω από κάποια φωτιά μια παρέα πρωτόγονων, παρηγοριόταν, διασκέδαζε τον φόβο και την μοναξιά της. Σκάλιζε εικονες από τη ζωή του στα τοιχώματα της σπηλιάς και αφηγούνταν αυτοσχέδιες φανταστικές ή πραγματικές ιστορίες.

  Στο πέρασμα των αιώνων αυτές οι ιστορίες άλλαξαν, εξωραΐστηκαν. Αργότερα είχε την σημασία μιας διαδικασίας μύησης, από την παιδική και εφηβική ηλικία στην ενηλικίωση, στον δύσκολο, σκληρό κόσμο των μεγάλων. Με αυτούς και παρόμοιους ρόλους διατηρήθηκαν και συνεχίζουν τα παραμύθια.. Θεωρούνται από τα σπουδαιότερα πνευματικά δημιουργήματα των ανθρώπων, μια λαϊκή φιλολογία δίχως σύνορα και εποχές.

  Ο καθηγητής Μιχάλης Μεγακλής λέει για το παραμύθι ότι είναι το αρχαιότερο διασωμένο είδος αφήγησης. Επομένως τα παραμύθια φέρουν και αποτυπώνουν τα ήθη, τις αξίες και τις πεποιθήσεις των κοινωνιών και των εποχών τους κι έτσι μας δίνουν πολλά στοιχεία για την παρουσία και τη θέση της γυναίκας στο πέρασμα των αιώνων. Ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτιστικες συνθήκες, τις ηθικές αξίες και τα στερεότυπα της κάθε εποχής.

  Η γυναίκα λοιπόν σ’ αυτές τις ιστορίες, τα παραμύθια που σαν ζωντανή παράδοση περνούν από γενιά σε γενιά έχει πρωτεύουσα θέση. Από τους αρχαίους ακόμη μύθους οι γυναικείες μορφές είχαν το στοιχείο της τιμωρίας, της κρίσης, της εκδίκησης. Μοιράζουν προτερήματα και ελαττώματα, διώκουν ή είναι υποταγμένες και αιχμαλωτισμένες σε κάποια αρσενική δύναμη. Λάμιες, Μοίρες, Μάγισσες, Γοργόνα, Ερινύες, Νύμφες, Νεράιδες.

  Στα νεότερα παραμύθια που έχουν τις ρίζες τους στον Μεσαίωνα, περνώντας από χώρα σε χώρα διαμορφώνονταν με διάφορες παραλλαγές και εμποτισμένα με τις δοξασίες κάθε τόπου, η γυναίκα αλλάζει. Νέο κορίτσι είναι συνήθως αιχμάλωτο, αδικημένο, ορφανό, δυστυχισμένο, καταραμένο, κυνηγημένο γενικότερα, από πραγματικά ή φανταστικά όντα. Περιμένει πάντα ή ψάχνει εναγωνίως έναν πρίγκιπα, έναν βασιλιά, έναν δυνατό άντρα, έναν σωτήρα για να την γλιτώσει. Στο τέλος πάντα εμφανίζεται, με ένα φιλί και ένα άσπρο άλογο, την παντρεύεται και το παραμύθι τελειώνει.

  Ενισχύοντας έτσι τα στερεότυπα ενός πατριαρχικού πολιτισμού εδραιωμένου στις αξίες του προπατορικού αμαρτήματος. Σταχτοπούτα, Χιονάτη, Ραπουνζέλ, Πεντάμορφη, Ωραία Κοιμωμένη κ.α. Για πρωτοβουλία, αυτονομία, ελευθερία,, αυτοδιάθεση ούτε λόγος.

  Η γυναίκα μητέρα είναι συνήθως στοργική, έξυπνη, παρηγορητική, συμβουλευτική, ανιδιοτελής όπως θα έπρεπε ιδανικά να είναι όλες οι μητέρες. Στον ρόλο βέβαια της μητριάς κυριαρχεί ο φθόνος, η κακία, η ζήλεια, η απονιά, η εκδίκηση, πάντα προς τα κορίτσια. Οι απλές γυναίκες κάποιες φορές εμφανίζονται βοηθοί, συνήθως όμως είναι πολυλογούδες, χαζές, άπληστες, πονηρές.

  Τέλος ο ρόλος της γιαγιάς στα παραμύθια έρχεται και διορθώνει όλες τις προηγούμενες προκαταλήψεις. Η γιαγιά είναι σοφή, καλόκαρδη, ταπεινή, φτωχικης καταγωγής συνήθως αλλά γεμάτη αγάπη την οποία και μοιράζει απλόχερα. Οι συμβουλές της είναι σωτήριες και πάντα βγάζουν τους ήρωες από τα αδιέξοδά τους.

  Φυσικά δεν λείπουν και οι κακές μάγισσες. Κυνηγούν, καταδιώκουν , τιμωρούν και τιμωρούνται.
Οι γυναίκες στα παραμύθια όπως και στην κοινωνία αλλάζουν ρόλους αλλά πάντα η σωτηρία τους είναι ένας άνδρας. Όπως τα στερεότυπα αιώνων που θέλουν την γυναίκα σε δεύτερο ρόλο, εξαρτημένη δια βίου από κάποιο αρσενικό, προστάτη, αφέντη, πατέρα, αδερφό, σύζυγο . Για γυναίκες δραστήριες, δημιουργικές, μορφωμένες, ισάξιες με τους άνδρες δεν μιλούν πουθενά τα παραμύθια μας.

  Η Σιμόν ντε Μποβουάρ μίλησε και κατέκρινε τα στερεότυπα του φύλου στα παραμύθια.
Σε σχολεία του Κατάρ και της Ισπανίας απέσυραν από τις βιβλιοθήκες τους τα βιβλία που θεωρήθηκαν πως αναπαρήγαγαν σεξιστικά στερεότυπα.

  Στα σύγχρονα παραμύθια θα πρέπει να μιλήσουμε για ισότητα των δύο φύλων, σεβασμό και αυτοδιάθεση κατά το δοκούν.

  Μπορούν οι γυναίκες να μορφώνονται, να σπουδάζουν, να μην παντρεύονται αν το θέλουν, να είναι αυτόνομες, ελεύθερες και αυτόβουλες.